Medicus curat, natura sanat.
Lekarz leczy, natura uzdrawia.
Hipokrates
Gdy wychodzę na szeroki plac pokryty pożółkłą od słońca ziemią oraz porastającą ją wyschniętą trawą, rozpościera się przede mną szeroki widok na pozostałości starożytnej greckiej świątyni. Oto Asklepiejon na Kos. Takich, jak ten jeden, było niegdyś na świecie nawet i kilkaset. Trudno jest je właściwie wszystkie zliczyć. Czym więc się tutaj zachwycać, skoro jest to tak popularne, żeby nie powiedzieć, że powszechne miejsce?
No cóż, to że przed wieloma wiekami tyle ich w świecie greckim funkcjonowało, to nie znaczy, że przetrwały one wszystkie do dziś. Zresztą, do najsłynniejszych asklepiejonów zalicza się zaledwie kilka, dosłownie palców u rąk ci wystarczy by je wszystkie policzyć. A ten tutaj? Związany jest z samym Hipokratesem, który na wyspie Kos się urodził! A musisz wiedzieć, że jest to nie kto inny, jak człowiek uznawany wręcz za ojca medycyny. Mając świadomość tego wszystkiego, nagle zaczniesz rozumieć wyjątkowość ruin, które się przede mną właśnie rozpościerają. Jest to wszak miejsce dzierżące w sobie pradawny pierwiastek ducha tego starożytnego lekarza. Można wręcz rzec, iż jest namacalnym symbolem jego spuścizny – zebranej przez niego już niekoniecznie tak namacalnej wiedzy, koncepcji, doświadczeń i przemyśleń. Bo warto przy tym wiedzieć, że Asklepiejon to nie ledwie kolejna ze świątyń na długiej liście miejsc kultu na świecie, w których jedynie oddaje się cześć jednemu czy drugiemu mniejszemu lub większemu bóstwu. Jak nazwa może zdradzać, jest to miejsce kultu boga Asklepiosa, a mówiąc innymi słowy: patrona lekarskiej sztuki. Przy czym jego świątynie – właśnie owe Asklepiejony – pełniły w dawnych latach także funkcje współczesnych szpitali i sanatoriów.
Wszystkie te informacje splątują się niczym wąż wokół laski Eskulapa, symbolu medycyny, w jedną sensowną całość. Całość, która jednoznacznie i wyraźnie mówi dlaczego miejsce to powinniśmy docenić. Nawet jeśli dzisiejszy stan ruin jest odległy od tego z czasów świetności owej świątyni. Ale czy którekolwiek z ruin przerastają swój pierwowzór?
Historia Asklepiejonu na Kos
Jak stara jest ta świątynia? Ów Asklepiejon na Kos? Jej powstanie datuje się na okres hellenistyczny, mniej więcej na IV wiek p.n.e. Choć oczywiście część znajdujących się na jego terenie ruin jest nieco młodszych, bowiem nie wszystkie elementy świątyni, czy może raczej kompleksu świątynnego, powstały w tym samym czasie. Ponadto, na owe warstwy historyczne należy nałożyć warstwy geologiczne czy też architektoniczne, a to dlatego, iż cały teren świątynny położony jest na kilku poziomach, tworząc tym samym zabudowę tarasową.
Na najniższym poziomie otoczonym z trzech stron portykami, znajdowały się łaźnie rzymskie z III wieku n.e. Tutaj też miały być ulokowane pomieszczenia dla chorych i ich rodzin.
Drugi z tarasów zawiera pozostałości najstarszej świątyni na terenie Asklepiejonu, budowli z IV wieku p.n.e. Są tu także i nieco młodsze, bo z II wieku p.n.e., kolumny jońskie będące niegdyś częścią świątyni Apolla.
I wreszcie trzeci, najwyższy taras, to dawna dorycka Wielka Świątynia Asklepiosa, datowana na II wiek p.n.e. Choć w nieco późniejszych czasach, a dokładniej w okresie wczesnochrześcijańskim, ulokowano tu miejsce kultu z zupełnie innej religii – kościół Panagia Tarsou.
Jak leczył Hipokrates (i jego naśladowcy)?
Prowadzone tu leczenie odbywało się na podstawie idei krzewionych przez Hipokratesa, któremu to przypisuje się jedną z naczelnych zasad etycznych w medycynie: primum non nocere. Po pierwsze nie szkodzić. Uważał on także, iż najważniejszą uzdrawiającą siłą jest sama natura, której medyk powinien jedynie pomóc. Nie znaczy to jednak, że była to postawa bierna, śmiało można rzec, iż wręcz przeciwnie. Sam Hipokrates znany jest w końcu z opisywania różnych zabiegów, czy metod leczenia. W tym m.in. sposobów amputacji kończyn, budowy protez, czy nawet obuwia korygującego wady stóp. Wreszcie też stworzył on urządzenie służące do redukcji skoliozy. W sta-ro-żyt-no-ści!
Upadek Asklepiejonu
Koniec świetności tego miejsca nadszedł wraz z trzęsieniem ziemi, które 15 sierpnia 554 roku nawiedziło południowo-zachodnie wybrzeże Anatolii, sięgającym swą niszczycielską siłą i tutaj. Wszak stąd do wybrzeża Anatolii jest niemal rzut beretem, czy może bardziej regionalnie – rzut fezem. Na tym jednak nie koniec, gdyż w kolejnych latach miejsce to powoli było pochłaniane przez bezwzględną przyrodę… i jeszcze bardziej bezwzględnego człowieka. W XIII wieku powstał tu kościół należący do klasztoru Patmos, a między XIV a XVI wiekiem rycerze Zakonu Maltańskiego korzystali z ruin jako źródła materiałów budowlanych. Jeszcze w XVIII wieku swoistej rewitalizacji terenu dokonali Ottomani, organizując na terenie Asklepiejonu ogród, jednak został on opuszczony już w XIX wieku. Ruiny, na nowo, jako pozostałość po starożytnym Asklepiejonie, zostały odkryte dopiero na początku XX wieku. Mówiąc konkretniej: w 1902 roku zajął się tym niemiecki archeolog Rudolf Herzog. Choć oczywiście jego pracę kontynuowali w kolejnych dziesięcioleciach inni naukowcy.
I tak oto stoi dziś przed nami – owszem, nie w całej swej okazałości, lecz jak postawiona nieco na nogi, czy raczej jak postawiona na starogreckie kolumny, ruina. Jednak mająca swój urok i klimat. A przede wszystkim rozgrzana promieniami słońca, pamiętająca czasy, gdy po świecie chodziły tak światłe umysły, jak Hipokrates.
Przeczytaj też:
Zobacz ładnie położone ruiny Palio Pyli na wyspie Kos.
A może zajrzysz też na sąsiednią wyspę Rodos i tamtejsze ruiny Filerimos?
