Myślisz o podróży na Maderę i szukasz praktycznych informacji na jej temat? Zebrałem sporą garść informacji na różne tematy poszukiwane przez internautów, aby odpowiedzieć na nurtujące ich pytania. Nie zagłębiam się tutaj w każdą z wymienionych kwestii nadzwyczaj głęboko, do tego mogą posłużyć osobne artykuły. W niniejszym tekście chcę jedynie zarysować problemy i w miarę szybko, choć niekiedy ogólnie, dać odpowiedź na zadane pytania. Tak, aby czytelnik szybko dowiedział się tego, co wiedzieć potrzebuje.

Madera informacje praktyczne dotyczące podróży na Maderę
Podróż na Maderę może być jedną z lepszych w Twoim życiu

Madera – historia wyspy

Historię Madery można podzielić na dwa wątki. Jeden dotyczący procesów geologicznych, czyli tego, jak Madera powstała. A drugi dotyczący historii ludzkości, która Maderę odkryła i na przestrzeni wieków zasiedliła.

Jak powstała Madera?

Madera powstała w wyniku aktywności wulkanicznej na dnie Oceanu Atlantyckiego. Początkowo podwodny wulkan rósł wraz z kolejnymi erupcjami, aż w końcu jego szczyt wynurzył się z wody, rozlewając się po okolicy. Ostatnie erupcje miały miejsce 6,5 tysiąca lat temu. Następnie wygląd wyspy, jej wąwozy, szczyty, klify etc. kształtowała erozja – działanie czynników atmosferycznych, takich jak woda i wiatr. Z biegiem czasu na wyspie pojawiła się coraz bardziej różnorodna roślinność i zwierzęta.

Jak powstała Madera? Tomasz Merwiński pokazuje Maderę
Struktura skał na Maderze nierzadko zdradza „warstwy” z czasów rodzenia się wyspy

Historia Madery

Choć Madera była znana już w starożytności, Europejczycy, a dokładnie Portugalczycy, zaczęli ją eksplorować dopiero pod koniec średniowiecza. Od XV wieku wyspa była zasiedlana, prowadzono na niej plantacje trzciny cukrowej i winorośli. W drugiej połowie XVI wieku bardzo dobrze rozwinął się tutaj przemysł cukierniczy, lecz upadł wkrótce ze względu na tańszy cukier trzcinowy produkowany w Brazylii. W trakcie Unii Iberyjskiej wyspa Madera wraz z Portugalią była częścią imperium hiszpańskiego. Na początku XIX wieku wyspa trafiła “na chwilę” pod zarząd brytyjski, lecz wkrótce znów stała się własnością Portugalii. W tym samym wieku gospodarka i znaczenie Madery podupadły. Od 1976 roku jest to region autonomiczny w ramach Portugalii.

Fort św. Jakuba w Funchal, czyli historia Madery
Na Maderze również miłośnicy historii znajdą dla siebie wiele atrakcji

Gdzie leży Madera?

Madera leży na Oceanie Atlantyckim, około 860 km na południowy zachód od wybrzeża Portugalii i około 660 km na zachód od wybrzeża Maroka. Madera zaliczana jest do grona wysp wulkanicznych nazywanych Makaronezją. Tektonicznie jest częścią Afryki, natomiast politycznie należy do Europy.

Stara mapa Madery ze znacznikami
Zobacz Maderę na mojej mapie tekstów z podróży (kliknij grafikę).

Jak duża jest Madera?

Madera zajmuje powierzchnię 801 km2. Warto jednak wiedzieć, że w jej skład wchodzi więcej niż jedna wyspa. Cały archipelag (i okręg autonomiczny) składa się z wysp:
– Madera o pow. 740,7 km2
– Porto Santo o pow. 42,5 km2
– Ilhas Desertas (pol. Wyspy Opuszczone) o pow. 14,2 km2
– Wyspy Selvagens (pol. Wyspy Dzikie) o pow. 3,6 km2

Wyspy te rozrzucone są na dużym terenie, np. Wyspy Dzikie oddalone są o 280 km od wybrzeża wyspy Madery. Jednak łącznie ich powierzchnia jest niemal dwa razy mniejsza niż powierzchnia Londynu, jest także o 200 km2 mniejsza od Barcelony. Porównując do polskich miast, Madera jest o około 1/3 większa od Warszawy i nieco ponad 2 razy większa od Krakowa. Nie jest więc to wyspa duża, ale jednocześnie, ze względu na ukształtowanie terenu, bardzo zróżnicowana i nie każda z jej części jest łatwo dostępna.

Klimat Madery

Madera ma klimat subtropikalny typu śródziemnomorskiego. Wyspa jest pod wpływem Prądu Zatokowego, który zapewnia łagodny klimat przez cały rok. Dlatego też Madera jest nie bez powodu nazywana Wyspą Wiecznej Wiosny.

Tomasz Merwiński w ogrodzie botanicznym w Funchal, czyli klimat i pogoda na Maderze
Klimat Madery sprzyja tworzeniu jednych z najpiękniejszych ogrodów botanicznych na świecie

Pogoda na Maderze

Średnia temperatura na Maderze to 22°C latem i 18°C zimą. Północna część wyspy jest zazwyczaj bardziej wilgotna i deszczowa niż południowa strona. Warto pamiętać o tym, że pogoda na Maderze bywa zmienna. Choć zazwyczaj jest ona umiarkowana, okresowo wyspę nawiedzają ulewne deszcze i inne silne zjawiska pogodowe. Mogą one powodować podtopienia, osuwiska i inne znaczne zniszczenia, które stanowią realne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Czy na Maderę potrzebny jest paszport?

Choć Madera geologicznie leży w Afryce, ponadto posiada status autonomii, to jednak politycznie jest częścią Europy, a nawet Unii Europejskiej. Polacy jako obywatele państwa członkowskiego Unii Europejskiej nie potrzebują podczas podróży na Maderę paszportu, w zupełności wystarczy dowód osobisty. Obywateli państw spoza Unii Europejskiej obowiązują inne przepisy i w ich przypadku może być wymagany paszport i wiza.

Czas lotu na Maderę

Z lotniska ulokowanego w Polsce, czas podróży wynosi około 5,5 godziny w jedną stronę. Największa liczba kursów lotniczych z lotniskiem w Funchal na Maderze jest między kontynentalnymi miastami Portugalii. Chodzi o połączenie z Lizboną, zajmujące około 1 godzinę 45 minut w jedną stronę oraz połączenie z Porto, zajmujące około 2 godziny w jedną stronę.

Lądowanie na Maderze

Lotnisko w Funchal (stolica Madery) ma złą sławę ze względu na tragiczny wypadek z 1977 roku. Od tamtego czasu tutejsze lotnisko jednak mocno rozbudowano, tym samym zwiększono bezpieczeństwo lądowań, a od pilotów wymagane jest odpowiednie, udokumentowane doświadczenie. Ze względu na oceaniczne wiatry niekiedy lądowanie może być emocjonujące. W skrajnych wypadkach samolot może zostać przekierowany na inne pobliskie lotnisko. Jednak od wielu lat nie wydarzył się tutaj żaden groźny wypadek!

Koszt wycieczki na Maderę

Wyliczenia kosztów wycieczki na Maderę będą zależały od wielu czynników. Od środka transportu (i jego klasy) z kontynentu na wyspę, od wybranej opcji noclegowej, od rodzaju wyżywienia, od środka transportu na wyspie. Rozstrzał między najtańszą a najdroższą opcją może być więc ogromny.

Madera – cena wakacji

W popularnych i dużych biurach podróży trudno będzie znaleźć tygodniową wycieczkę na Maderze za 2500 zł od osoby lub mniej. A i tak byłaby to wycieczka o niskim standardzie hotelowym i przy minimalnej opcji wyżywienia (np. tylko śniadania) lub wręcz bez wyżywienia. Chcąc skorzystać z lepszych hoteli i lepszych wersji wyżywienia trzeba liczyć się z wyższym kosztem, powyżej 3000 zł od osoby. A im lepszych warunków się oczekuje, tym oczywiście będzie drożej. Przy czym warto pamiętać, że z biurem podróży najlepiej wycieczki załatwiać z odpowiednio dużym wyprzedzeniem (np. w ofercie first minute) lub czekać na super ofertę na ostatnią chwilę w ramach last minute.

Wakacje na Maderze, czyli Tomasz Merwiński na szlaku górskim
Madera oferuje niesamowite przeżycia… może więc jest warta każdych pieniędzy?

Madera – ceny biletów lotniczych

Cena lotu na Maderę zależna jest od wielu czynników, stąd też może ona być skrajnie różna. Standardowo jednak należy liczyć się z kwotą około 2000 zł za lot bezpośrednio z Warszawy do Funchal i z powrotem. Przy lotach przesiadkowych koszty mogą być niższe, nawet 1500 zł za całość, choć znacznie wydłuża to czas podróży. Polując na odpowiednie oferty można jednak znaleźć znacznie tańsze opcje, bo i sięgające kwoty około 500 zł loty z Polski, czasem z jedną, czasem z dwoma przesiadkami.

Madera – jaki język?

Językiem Madery jest język portugalski. Jednak w branży turystycznej, choć i poza nią, można też dogadać się tutaj w języku angielskim, raczej nie powinno stanowić to większego problemu. Choć zarazem będzie to raczej prosty poziom znajomości języka, wystarczający, aby załatwić podstawowe sprawy, niekoniecznie, aby prowadzić głębsze dyskusje na różne tematy.

Waluta na Maderze

Walutą obowiązującą na Maderze jest euro. I taką też walutę zaleca się zabrać ze sobą, aby nie mieć problemów z płatnością gotówką. W wielu miejscach można płacić również kartą (należy jednak pamiętać o kosztach przewalutowania). No i trzeba mieć na uwadze, że w mniejszych sklepikach, szczególnie w małych miejscowościach, może to być niemożliwe.

Która godzina na Maderze?

Na Maderze obowiązuje czas zachodnioeuropejski (WET). Oznacza to, że jest tam o godzinę wcześniej niż w Polsce. Na Maderze dokonuje się także zmiany czasu z zimowego na letni i z letniego na zimowy, ale mniej więcej zmiana ta pokrywa się ze zmianą w Polsce. Można więc po prostu założyć, że po wylądowaniu na Maderze należy przestawić zegarek o jedną godzinę do tyłu.

Na co uważać na Maderze?

Madera generalnie jest bezpieczną wyspą. Największe zagrożenia mogą nieść ze sobą podróże samochodowe przez niedoświadczonych kierowców, czy skrajnie nieprzyjazna pogoda, która na wyspie pojawia się rzadko. Co nie znaczy, że nie powinno się zachować podstawowej ostrożności podczas codziennego zwiedzania wyspy.

Więcej na ten temat przeczytasz w tekście pt. „Madera: na co uważać?”.

Madera – godzina policyjna

Ze względu na sytuację pandemiczną, w trakcie pandemii koronawirusa SARS CoV-2 stosowano na terenie Madery godzinę policyjną. Obecnie nie ma takich obostrzeń. Jednak ze względu na dynamikę różnych wydarzeń na świecie nie można wykluczyć, że może się to dość niespodziewanie zmienić.

Plaże na Maderze

Linia brzegowa Madery to nieco ponad 140 km długości. Jednak spora część tego wybrzeża jest trudno dostępna, inną część wybrzeża tworzą wysokie klify. Można jednak znaleźć tam również i plaże, choć te będą przede wszystkim kamieniste, żwirowe, o ciemnym zabarwieniu, jak na powulkaniczną wyspę przystało.

Piaszczyste plaże na Maderze

Oprócz kamienistych, Madera ma również piaszczyste plaże, choć jest ich niewiele. Oprócz plaży Praia Formosa w Funchal, poza stolicą wyspy znajdziemy także plażę Seixal i Prainha w Caincal. Ponadto, w dwóch miejscowościach: Calheta oraz Machico, znajdują się plaże piaszczyste utworzone sztucznie z przywiezionego z Afryki żółtego piasku. Piaszczyste plaże znajdziemy także na innej wyspie archipelagu – na Porto Santo.

Czarna plaża Madera

Jedną z najbardziej fotogenicznych plaż na Maderze znajdziemy już we wspomnianym Seixal. Utworzona jest ona z ciemnego piasku i doskonale komponuje się z otoczeniem wysokich klifów. Jeśli więc interesują cię najpiękniejsze plaże na Maderze to twoje stopy powinny stanąć przede wszystkim tutaj.

Drogi na Maderze

Jeśli chodzi o drogi, Madera posiada wciąż ulepszaną infrastrukturę drogową, dlatego pod kątem jakości jest ona niezwykle różnorodna. Mamy tu bowiem do czynienia z jednej strony z nowymi drogami o dobrej nawierzchni, a z drugiej strony ze starszymi, dziurawymi, czy niekiedy mocno zniszczonymi przez osuwiska skalne trasami. Należy też pamiętać, że ze względu na ukształtowanie terenu, oprócz w miarę płaskich dróg, nierzadko natkniemy się na bardzo strome podjazdy – nawet kilkukilometrowe.

Więcej o drogach na Maderze możesz przeczytać w tekście „Jakie są drogi na Maderze?”.

Drogi na Maderze i tunele na Maderze
Madera pełna jest kontrastów… również jeśli chodzi o infrastrukturę drogową

Tunele na Maderze

Znacznym ułatwieniem dla kierowców są całkiem liczne tunele na Maderze, które pozwalają przejechać na drugą stronę góry, bez konieczności jeżdżenia serpentynami. Dla fanów tego typu przejazdów przydatna może okazać się informacja, jaki jest najdłuższy tunel na Maderze. A jest nim ten z Faial do Santany i ma długość 3168 metrów. Innym długim tunelem jest ten między Machico a Caniçal o długości 2100 metrów. Infrastruktura drogowa na Maderze nie kończy się na drogach, liczne są tu mosty i wiadukty, których jest znacznie ponad 100 na całej wyspie.

Transport na Maderze

Im mniej czasu masz na wakacje na Maderze, tym szybciej musisz się przemieszczać po wyspie, aby zobaczyć możliwie najwięcej atrakcji. Na szczęście Madera oferuje całkiem pokaźną liczbę opcji, zarówno jeśli chodzi o transport publiczny, jak i bardziej komfortowe rozwiązania.

Autobusy na Maderze

Na Maderze działa kilku przewoźników autobusowych, dzięki którym za kilka euro możemy dostać się w różne części wyspy. Jest to bez wątpienia tania forma podróżowania po wyspie, ale należy pamiętać, że autobusy nie jeżdżą wszędzie. Ponadto na niektórych trasach może być niewystarczająca liczba połączeń, np. tylko jedno dziennie, co może być dla części podróżujących sporym problemem.

Madera taxi – ceny

Ceny taksówek na Maderze zależą od trasy, na jaką się zdecydujemy. Przykładowo, przejazd ze stolicy Funchal na szczyt Pico Areiro (około 21 km) to koszt około 25 euro. Alternatywą może być Bolt, ceny można sprawdzić na bieżąco w aplikacji. Natomiast Uber na Maderze nie funkcjonuje.

Madera rowerem?

Ze względu na ukształtowanie terenu – Madera jest wymagającym miejscem, jeśli chodzi o wycieczki rowerowe. Łatwo nie będzie, niektóre trasy będą wymagały długiej jazdy pod górkę, choć oczywiście piękne widoki mogą być najlepszą nagrodą za wysiłek. Dużo zależy od indywidualnej kondycji turysty, nie jest więc to opcja dla początkujących.

Teleférico Madera (kolejki linowe)

Niecodziennym sposobem na przedostanie się z miejsca na miejsce są kolejki linowe na Maderze znane jako Teleférico. Znacznie przyspieszą one dostanie się z jednego punktu do drugiego, ale oczywiście swoje kosztują. Ponad 3-kilometrowy przejazd za pośrednictwem Teleférico do Funchal, wznoszący nas na ponad 500 metrów wyżej niż ulokowana jest dolna stacja kolejki, to koszt około 20 euro w dwie strony od osoby dorosłej.

Wynajem samochodu na Maderze

Na Maderze można znaleźć całkiem bogatą ofertę wypożyczalni samochodów, warto jednak pamiętać o kilku kwestiach. Po pierwsze, trasy są dość wymagające, szczególnie te nieco “poza szlakiem” – przyda się więc doświadczenie za kierownicą. Początkujący kierowcy mocno odczują stres na takich trasach, nierzadko wąskich, prowadzących nad stromymi przepaściami. Ze względu na możliwość uderzenia w samochód spadającego kamienia, warto wykupić pełne ubezpieczenie, które ochroni nas przed koniecznością opłacenia takich szkód z własnej kieszeni. Nie wszędzie uda się wjechać autem ze słabszym silnikiem ze względu na zbyt dużą stromiznę. Ponadto każde auto powinno mieć sprawne i bardzo mocne hamulce, warto je sprawdzić podczas wynajmowania auta.

Internet na Maderze

O internet po kablu, czy też o lokalne WiFi, należy pytać właściciela obiektu, w którym zamierzamy się zatrzymać. Generalnie jednak prędkość działania internetu powinna być dobra, w końcu Madera jest chętnie odwiedzana przez cyfrowych nomadów. Jeśli zaś chodzi o internet w telefonie, można skorzystać z ofert lokalnych sieci, bądź po prostu z roamingu danych. Madera należy do Unii Europejskiej, w związku z tym obywatele Unii Europejskiej mają określony pakiet danych międzynarodowych, które mogą wykorzystać podczas zagranicznej podróży, w tym i na Maderze.

Możesz kupić (a przy okazji sprawdzić ceny) kartę eSIM z internetem w Portugalii dzięki aplikacji Airalo. Rejestrując się z kodem TOMASZ3478 zyskasz 3 USD na pierwszy pakiet danych. Zarejestruj się teraz.

Madera – połączenia telefoniczne

Koszty połączeń zależą oczywiście od wielu czynników. Między innymi od tego, z jakiej opcji korzystamy. Czy korzystamy z lokalnej karty SIM, czy z własnej krajowej, oraz czy dzwonimy lokalnie, czy do innego kraju. A jeśli to ostatnie – czy w obrębie Unii Europejskiej, czy poza nią. Pamiętaj o cenach roamingu, które są regulowane na terenie Unii Europejskiej, co może się okazać dla ciebie wystarczającym rozwiązaniem.

Madera – elektrownia

Skoro mowa o używaniu urządzeń elektrycznych to może cię zainteresować, skąd wziąć prąd na Maderze. Nie martw się, na wyspie funkcjonuje kilka różnych źródeł energii elektrycznej – m.in. słoneczne, wiatrowe, wodne, ale przede wszystkim te pochodzące ze spalania surowców naturalnych. Wyspa jest więc dobrze zelektryfikowana. A gniazdka na prąd są podobne do polskich, nie powinno być więc problemu z podłączeniem tam własnych urządzeń elektrycznych przywiezionych z Polski.

Madera - elektrownia wiatrowa i Tomasz Merwiński
Na Maderze o prąd raczej się martwić nie musisz

Co warto kupić na Maderze?

Madera to ojczyzna wina o nazwie… Madera. Produkuje się tutaj także inny napój alkoholowy z dodatkiem cytrusów, a noszący nazwę Poncha. Jeszcze jeden produkt alkoholowy do kolekcji to Rum 970. Z niealkoholowych rzeczy warto wspomnieć o wyrobach z wikliny, którymi szczególnie szczyci się miejscowość Camacha, ale też ręcznie wyrabiane obrusy czy tutejsze słodycze.

Co warto zjeść na Maderze?

Ta niewielka wyspa ma całkiem sporo do zaoferowania, jeśli chodzi o gastronomię. Wystarczy wspomnieć o rybie espadzie (pałasz czarny), czy generalnie o owocach morza, ale i o szaszłykach espetada, czy o plackach podpłomykowych o nazwie bolo do caco. Nie można zapomnieć i o tutejszych owocach, takich jak marakuje, banany czy winogrona.

Więcej o jedzeniu na Maderze piszę w tekście pt. „Kęs świata: czego skosztować na Maderze?”.

Ceny na Maderze

Temat cen na Maderze jest tak szeroki, że trudno go zawrzeć w jednym krótkim akapicie. Wiele też zależy od jakości produktów, po które lubimy sięgać, czy nawet od sezonowych wahnięć cen.

Ceny jedzenia na Maderze

Różnica między cenami wyżywienia w restauracjach, a tym, co sami możemy przygotować w wynajętym apartamencie – może być znacząca. Warto jednak rozważyć choć od czasu do czasu restaurację, aby skosztować lokalnych specjałów, nawet jeśli ma nas to wynieść znacznie drożej.

Madera – ceny w restauracjach

Wszystko zależy od jakości restauracji, od tego, czy stołujemy się w stolicy – w Funchal – czy gdzieś bardziej na prowincji. Ale generalnie rzecz ujmując, ceny w restauracjach powinny być nieco wyższe niż w restauracjach w Polsce, oczywiście porównując do tych o podobnej jakości i lokalizacji (miast, wieś etc.). Choć nierzadko można się mile zaskoczyć.

Madera – ceny w sklepach

Kilogram bananów może być znacznie tańszy od kilograma jabłek, ale czy na Maderę leci się jeść jabłka, które są pyszne i soczyste w polskich sadach? Ogólnie w sklepach zazwyczaj będzie nieco drożej niż w Polsce, jak to w zachodniej Europie bywa, ale też nie są to kwoty, które powinny zrujnować nasz budżet podczas 1-2 tygodniowego pobytu.

Mercado dos Lavradores, czyli ceny w sklepach na Maderze
Mercado dos Lavradores w Funchal to popularny targ w stolicy, który warto odwiedzić, ale jednocześnie należy uważać na to, co się kupuje jako turysta (i za ile!)

Madera – napiwki

Nie ma tutaj obowiązku dawania napiwków, czy też silnej kultury wymuszającej tę czynność od turystów. Jeśli jednak jesteś zadowolony z usług, napiwek w wysokości około 10% kosztu usługi jest mile widziany. W hotelach nie zaszkodzi dać 2-5 euro napiwku za pomoc przy przeniesieniu walizek, czy zostawić sprzątaczce za uprzątnięcie pokoju.

Madera – koszty życia

Pomimo względnie niewiele droższych produktów w sklepach niż w Polsce, koszty życia na Maderze mogą być wysokie. Głównym czynnikiem wpływającym na ten stan rzeczy są koszty wynajmu mieszkań, które zwykły zaczynać się od 1 tysiąca euro za miesiąc, choć oczywiście zależy to od lokalizacji i standardu. Większe mieszkanie w centrum Funchal może generować koszt na poziomie 2 tysięcy euro miesięcznie.

Madera – praca

Są rodzaje zawodów, którym łatwiej jest znaleźć pracę na Maderze, ze względu na braki odpowiednich specjalistów. Mowa tu choćby o pracownikach IT, ochrony zdrowia, czy turystyki. Generalnie jednak o stałą pracę na Maderze nie jest łatwo. Minimalna płaca to 850 euro miesięcznie od 2024 roku, lecz średnie zarobki wynoszą około 2200 euro miesięcznie.

Madera – praca dla Polaków

Zdarza się, że w Portugalii poszukiwani są pracownicy ze znajomością języka polskiego. Dotyczy to jednak przede wszystkim niektórych firm np. w Lizbonie, a już niekoniecznie na Maderze. Na tej ostatniej ciężko będzie o pracę ze znajomością tylko i wyłącznie języka polskiego, sprawę znacznie ułatwi znajomość angielskiego, czy jeszcze lepiej: portugalskiego. Dla Polaków najlepszą opcją będzie praca zdalna dla innych firm spoza Madery lub założenie własnej działalności gospodarczej, np. w zakresie obsługi turystów z Polski, co część Polaków realizuje już dziś.

Madera – praca zdalna

Jak wspomniałem we wcześniejszych punktach, Madera sprzyja pracy zdalnej dzięki odpowiedniej jakości połączeniom internetowym. Nie mniej ważny jest fakt, że Madera leży na terenie Unii Europejskiej. To ostatnie ma szczególne znaczenie właśnie dla obywateli państw UE, co znacznie ułatwia dłuższe przebywanie na wyspie, choćby bez potrzeby posiadania wizy czy pozwolenia na pracę. Ostatecznie jednak wiele zależy od formy pracy, jaką się świadczy, a także od indywidualnych ustaleń z pracodawcą, który może, ale nie musi być otwarty na to, aby jego pracownicy pracowali zdalnie z innych części świata. Tym bardziej, że Madera nie należy do najbardziej dostępnych miejsc w Europie, stąd szybki transport z miejsca aktualnego przebywania do siedziby firmy (w razie takiej potrzeby) może być mocno utrudniony.

Masz inne pytania dotyczące Madery?

Zdaję sobie sprawę, że nie poruszyłem tu wszystkich kwestii, nad którymi mogą rozmyślać podróżnicy. Mam jednak nadzieję, że zebrałem tu nie tylko większość, ale i najważniejsze spośród wszystkich spraw. Jeśli jednak czegoś ważnego brakuje, daj koniecznie znać, a ja postaram się znaleźć na to odpowiedź.


Przeczytaj też:

Sprawdź listę wszystkich moich tekstów dotyczących podróży na Maderę.